4857 sayılı İş Kanunu’nun “Analık halinde çalışma ve süt izni” başlıklı 74. maddesi uyarınca kadın işçilerin doğumdan önce 8 (çoğul gebelikte 10 hafta) ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere, toplam 16 hafta çalıştırılmamaları esastır. İşçinin isteğine ve doktor raporuna dayalı olması koşulu ile işçi, doğuma 3 hafta kalana dek çalışılabilmekte, bu durumda doğum öncesi kullanılmayan izin süresi doğum sonrasına aktarılabilmektedir.
Doğum Sonrası Ücretsiz İzin ve Süt İzni
Doğum sonrası analık hali izninin bitiminden itibaren 30 gün içinde yazılı bir şekilde kadın işçinin işverene yarı zamanlı çalışma talebinde bulunması halinde; kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri hâlinde birinci doğumda altmış gün, ikinci doğumda yüz yirmi gün, sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir. Çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün eklenir. Çocuğun engelli doğması hâlinde bu süre üç yüz altmış gün olarak uygulanır. Bu hükümlerden yararlanılan süre içerisinde süt iznine ilişkin hükümler uygulanmaz. Yarım çalışma sonrası tam zamanlı çalışmaya dönen kadın işçi çocuğu 1 yaşına gelmemişse süt iznini kullanmaya devam edecektir. Önemle belirtmek gerekir ki; yarı zamanlı çalışma hakkından sadece bir kez analık hali izninin bitiminden itibaren 30 gün içinde talep edilmesi halinde faydalanılabilir.
Bununla birlikte hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir. Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz.
İsteği halinde kadın işçiye, on altı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde on sekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir ve bu izin evlat edinenlere de verilir. Belirtilen ücretsiz izin süresi, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz. Bu gibi durumlarda ücretsiz izin vermeyen işveren hakkında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikâyet başvurusunda bulunulabilecektir.
Ayrıca kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Uygulamada aksi görülmekte ise de süt izin saatlerinin birleştirilerek toplu bir şekilde kullanılması mümkün değildir. Kadın işçiye süt izninin verilmesi işverenin inisiyatifinde bir durum değildir. İşveren kanunda belirtilen süt iznini vermek zorundadır.
Süt izninin kullanılmasına engel olan, doğumdan önceki ve sonraki sürelerde gebe veya doğum yapmış kadınları çalıştıran veya ücretsiz izin vermeyen işverene İş Kanunu’nun “İşin düzenlenmesine ilişkin hükümlere aykırılık” başlıklı 104. maddesi uyarınca idari para cezası verilir. Süt izni süreleri kullandırılmayan işçinin kullandırılmayan ve çalıştığı sürelere ilişkin fazla mesai niteliğinde %50 zamlı ücret üzerinden hesaplama yapılması gerekmektedir. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır. Çocuk 1 yaşına geldiğinde bu izin hakkı bitmiş olur. Süt izni işçinin fiilen çalıştığı süreler için geçerlidir. Çalışılmayan günler için süt izni hakkı bulunmaz.
Doğum Sonrası Kısmi Süreli Çalışma
Doğum sonrası izinlerin bitiminden sonra (doğum raporu, doğum ücretsiz izni, yarım çalışma) mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar anne ya da baba işçi kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilir. Bu talep işveren tarafından karşılanır ve geçerli fesih nedeni sayılmaz. Kanunun verdiği bu haktan yararlanarak kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi, aynı çocuk için bir daha bu haktan faydalanmamak üzere tam zamanlı çalışmaya dönebilir. Tam zamanlı çalışmaya dönecek işçi, işverene bunu en az bir ay önce yazılı olarak bildirir.
Doğum sonrası kısmi çalışma koşulları talep eden işçi ve işveren arasında kararlaştırılması mümkündür. Ancak işveren işçinin talebinde belirttiği kısmi çalışmaya ilişkin sürelere bağlı değildir. İşveren; işin niteliğini ve işyerinin koşullarını dikkate alarak kısmi çalışma sürelerini belirler. Kısmi süreli çalışma talep eden kadın ya da erkek işçinin haftalık çalışma süresi, o işyerindeki çalışma süresinin en fazla 2/3’ü olarak belirlenebilir. Kısmi süreli çalışma uygulamasından ebeveynler her çocuk için sadece bir kez faydalanabilir. Kısmi süreli çalışma talep eden kadın işçi, bunu en az bir ay öncesinden işverene bildirmeli; diğer eşin çalıştığını gösterir belgeyi ibraz etmelidir. İşveren kısmi süreli çalışma talebini kabul etmekle yükümlüdür.
Doğum İzni Parası/ Analık Geçici İş Göremezliği
Ayrıca belirtmek gerekir ki çalışan anne adayları ve yeni anneler, Kanun’da belirtilen süre boyunca aslen raporlu olarak sayılmaktadır. Bu itibarla SGK, işçinin brüt ücretinin 2/3’sini doğum izni parası ya da başka bir adıyla analık geçici iş göremezliği olarak ödemektedir. Kadın işçiye verilecek doğum izni parası doğum öncesi ve sonrası kullanılan toplam 16 haftalık izin süresi üzerinden hesaplanmaktadır. Doktor raporu ile doğuma 3 hafta kala çalışan kadınlar, izin süresi için geçici iş göremezlik ödeneği almaktadırlar. Ancak Doğum izni başlamadan işten ayrılan anne adayı bu ödenekten faydalanamaz.
Doğum izni parası alabilmek için doğumdan önceki bir yıl içerisinde en az 90 günlük sigorta priminin ödenmiş olması şartı bulunmaktadır.
Daha detaylı bilgi ya da hukuki danışmanlık için iletişim bilgilerimizde yer alan mail, telefon yoluyla ya da Instagram ve Linked-in ağlarımız üzerinden bizlerle iletişime geçebilirsiniz.
Comentários